Y Pwyllgor Iechyd a Gofal Cymdeithasol
HSC(4)-25-13 papur 1
Sesiwn Graffu Gyffredinol – Y Gweinidog Iechyd
a Gwasanaethau Cymdeithasol a’r Dirprwy Weinidog Gwasanaethau
Cymdeithasol
Diben
-
Mae'r papur hwn yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf am
flaenoriaethau a materion allweddol ym mhortffolio'r Gweinidog
Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ac mae'n cyfeirio'n benodol at y
meysydd o ddiddordeb a nodwyd gan y Pwyllgor ac a amlinellwyd yn
llythyr Cadeirydd y Pwyllgor dyddiedig 10 Mehefin 2013. Mae papur
ar wahân yn cwmpasu ein hymateb ar faterion
ariannol.
Trosolwg o gynnydd a chyflawniadau diweddar, a
blaenoriaethau portffolio
-
Gwelwyd nifer o ddatblygiadau yn fy mhortffolio ers
i'r Pwyllgor gael y wybodaeth ddiweddaraf ddiwethaf ym mis Rhagfyr
2012. Mae cynnydd wedi'i wneud hefyd o ran gweithredu'r
cyfraniadau iechyd a gwasanaethau cymdeithasol i'r Rhaglen
Lywodraethu, fel yr amlinellwyd yn Adroddiad Blynyddol Mehefin
2013.
-
Mae iechyd a gwasanaethau cymdeithasol yn parhau i
wynebu lefel ddigynsail o alw sy'n gysylltiedig â phroblemau
iechyd cronig y maent a wnelo â phoblogaeth sy'n heneiddio a
newidiadau o ran ffordd o fyw. Fel y gŵyr y Pwyllgor,
mae'r pwysau ar wasanaethau'r GIG yn parhau i gynyddu yn unol
â disgwyliadau cleifion a chostau triniaeth, mewn amgylchedd
ariannol anodd iawn. Ers dechrau yn y swydd yn gynharach
eleni, rwyf wedi nodi'n glir bod nifer o feysydd
blaenoriaeth yr wyf am ganolbwyntio arnynt yn
benodol.
-
Ar 21 Mai, cyflwynais yr adroddiad diweddaraf ar
gynnydd Law yn Llaw at Iechyd i'r Cynulliad. Ynddi,
nodwyd pedwar maes allweddol - datblygu a gweithredu cynlluniau
cyflenwi ar gyfer cyfres o wasanaethau pwysig (strôc,
iechyd geneuol, clefyd y galon a gofal diwedd oes); sut y gallwn
sicrhau bod GIG Cymru yn defnyddio gwybodaeth a data i lywio
gwelliannau; sicrhau y darperir gwasanaethau o ansawdd da drwy
wrando ar gleifion a staff, a mynd ati i gyflawni ein
rhaglen ddeddfwriaethol fel cyfrwng allweddol i wneud
cynnydd pellach o ran gwella canlyniadau iechyd a gofal
cymdeithasol. Ers yr adroddiad hwnnw, cyhoeddwyd cynlluniau ar
gyfer pobl sy’n ddifrifol wael a gofal iechyd
lleol.
-
Er mwyn cyflawni'r nodau a bennwyd yn Law yn Llaw
at Iechyd, mae heriau penodol y mae'r GIG a gwasanaethau
cymdeithasol yn eu hwynebu ar hyn o bryd, sy’n galw am
ymdeimlad newydd o ddiben cenedlaethol a brys er mwyn ymateb i'r
pwysau parhaus sy'n wynebu gwasanaethau Gofal heb ei Drefnu
yng Nghymru. Ynghyd â'r Dirprwy Weinidog Gwasanaethau
Cymdeithasol a'r Gweinidog Llywodraeth Leol, rwyf wedi dechrau ar
gyfres o gyfarfodydd gyda Byrddau Iechyd Lleol a'u Hawdurdodau
Lleol cyfansoddol i ganfod pa gamau y maent yn eu cymryd i gyflymu
asesiadau gofal cymdeithasol a'r broses o ryddhau cleifion yn eu
hardaloedd. Yn ogystal, bu'n ofynnol i Brif Weithredwr
pob Bwrdd Iechyd gynhyrchu datganiad, wedi'i lofnodi ar y cyd ag
Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru, er mwyn pennu a
chymryd camau i leihau'r amser y mae'n ei gymryd i drosglwyddo
ambiwlansys mewn adrannau damweiniau ac achosion brys. Ochr yn ochr
â hyn, cafwyd datblygiad pwysig arall sef y Fframwaith
Cyflawni Cenedlaethol ar gyfer 2013/14 a fydd yn llywio
gwelliannau a gostyngiadau pellach yn nifer yr achosion o dderbyn
cleifion i ysbytai heb eu cynllunio ac oedi wrth dderbyn cleifion,
eu trosglwyddo a'u rhyddhau o Adrannau Damweiniau ac Achosion Brys
mewn Ysbytai.
-
Ar 25 Mehefin, cyflwynais gynnig ar Gofal
Sylfaenol a'r Ddeddf Gofal Gwrthgyfartal a amlinellodd y
fframwaith a'r cyfeiriad teithio cyffredinol ar gyfer rôl
gofal sylfaenol wrth lywio a darparu gwasanaethau iechyd a lleihau
anghydraddoldebau iechyd. Gwneuthum ddatganiad ynghylch
cyhoeddi Darparu Gofal Iechyd Lleol, sy'n nodi ystod
o gamau gweithredu i gyflymu'r broses o gyflwyno newidiadau er mwyn
gwella gofal sylfaenol a gofal cymunedol. Er mwyn sicrhau bod hyn
yn digwydd, mae angen cryfhau'r gwaith sy'n cael ei wneud yn lleol
fel bod gwasanaethau'n cael eu darparu'n lleol a'u harwain yn
glinigol a bod gwell integreiddio o ran iechyd a gwasanaethau
cymdeithasol. Ochr yn ochr â 'Darparu Gofal Iechyd
Lleol', rydym yn datblygu fframwaith ar gyfer cynllun iechyd a
gofal cymdeithasol integredig ar gyfer pobl hŷn ag anghenion
cymhleth. Rydym yn cydnabod pwysigrwydd y broses o
weithio mewn partneriaeth a byddwn yn gweithio'n agos gyda Byrddau
Iechyd Lleol, Awdurdodau Lleol ac eraill er mwyn sicrhau
cynnydd.
-
Mae ad-drefnu gwasanaethau ysbytai yn parhau
er mwyn sicrhau bod y GIG yn darparu gwasanaethau diogel a
chynaliadwy ledled Cymru.
-
Gan droi at yr agenda Gwasanaethau Cymdeithasol,
rydym yn parhau i wneud cynnydd wrth gyflawni'r uchelgeisiau a
nodwyd yn Gwasanaethau Cymdeithasol Cynaliadwy: Fframwaith
Gweithredu. Rydym wedi gwneud cynnydd sylweddol drwy roi
rhaglen weithredu ar waith ym mhob rhan o'r sector. Mae'r Bil
Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant, y mae'r Pwyllgor yn craffu
arno ar hyn o bryd, yn darparu'r fframwaith deddfwriaethol ar gyfer
trawsnewid y sector. Mae'r Strategaeth ddiwygiedig ar gyfer
Gofalwyr yng Nghymru, a gyhoeddwyd fis diwethaf, yn ystod Wythnos
Genedlaethol y Gofalwyr, yn ceisio mynd i'r afael â materion
sy'n ymwneud ag iechyd a lles gofalwyr a'u cefnogi er sicrhau y
gallant gael bywyd y tu allan i'w rôl gofalu. Ochr yn ochr
â hyn, rydym wedi gweld cynnydd sylweddol mewn meysydd fel y
Gwasanaeth Mabwysiadu Cenedlaethol newydd, lansio datganiad lles
sy'n nodi sut y byddwn yn mynd ati i gyflawni canlyniadau i
ddinasyddion, bwrdd diogelu cenedlaethol newydd a lansio cam 3 o'n
Strategaeth ar gyfer Pobl Hŷn.
Sesiwn 1: Materion Craffu Cyffredinol
Perfformiad y GIG
-
Gofynnwyd i bob BILl ac Ymddiriedolaeth Gwasanaethau
Ambiwlans Cymru ddarparu cynlluniau a thaflwybrau manwl i ddangos
eu hymrwymiad i gyflawni ystod o dargedau perfformiad cenedlaethol.
Derbyniwyd y cynlluniau ddiwedd mis Mehefin ac maent wrthi’n
cael eu hadolygu a'u hasesu o safbwynt risg gan Lywodraeth
Cymru. Caiff lefelau cynnydd Byrddau Iechyd eu hailasesu ar sail
gwerthusiad o'r cynlluniau a darperir ymyriadau i sbarduno cynnydd
yn ôl y gofyn. Bydd fy swyddogion yn ategu hyn drwy werthuso
gwelliannau a chyflawniad yn erbyn y cynlluniau adfer yn
wythnosol.
Gwasanaeth Ambiwlans Cymru
-
Un o'r prif flaenoriaethau dros y 12 mis nesaf fydd
rhoi Adolygiad Strategol McClelland o Wasanaethau Ambiwlans Cymru
ar waith.
-
Gwneuthum ddatganiad ar yr adolygiad ar 9 Gorffennaf
a bydd Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda GIG Cymru i gyflawni'r
argymhellion a wnaed gan yr Athro McClelland. Bydd hyn yn
cynnwys:
-
Sefydlu cangen Cyflawni Cenedlaethol newydd a fydd yn
gyfrifol am gomisiynu gwasanaethau ambiwlans, gyda phob un
o’r saith Prif Weithredwr yn aelodau o’r sefydliad
newydd;
-
Cynllun gweithredu fesul cam ar gyfer datgyfuno
elfennau o’r gwasanaeth cludo cleifion nad yw’n
wasanaeth brys o wasanaethau meddygol brys, a throsglwyddo’r
cyfrifoldeb hwnnw i Fyrddau Iechyd Lleol;
-
Ymgynghoriad ar ailenwi’r gwasanaeth ambiwlans
er mwyn disgrifio’n well y gwasanaeth clinigol brys y bydd yn
ei ddarparu;
-
Penodi Cadeirydd dros dro newydd, cystadleuaeth
agored ar gyfer saith cyfarwyddwr anweithredol, Prif Gomisiynydd ac
Uwch Reolwr y Rhaglen;
-
Darparu gwasanaeth ambiwlans brys clinigol sy'n rhan
sefydledig o'r system gofal heb ei drefnu;
-
Sicrhau bod systemau ariannu yn eglur ac yn gyson ag
atebolrwyddau;
-
Gwella sgiliau parafeddygon lle y bo'n briodol er
mwyn gwella'r gallu i wneud penderfyniadau clinigol, a sicrhau bod
cleifion yn cael eu gweld yn y man cywir, ar yr adeg
gywir.
-
Ym mis Mai 2013, gwelodd Gwasanaethau Ambiwlans Cymru
gynnydd o 5.3 pwynt canran o ran nifer yr ymatebion brys a
gyrhaeddodd y lleoliad o fewn y targed o wyth munud, gyda
pherfformiad o 62.5% o gymharu â 57.2% ar gyfer y mis
blaenorol. Yn yr un mis, ymatebwyd i 72.9% o gleifion yr oedd angen
ymateb brys arnynt o fewn 10 munud, ac ymatebwyd i 94% o fewn 20
munud. Er bod hyn yn galonogol, gwyddom fod angen gwneud mwy er
mwyn sicrhau bod perfformiad yn gwella yn yr hirdymor.
-
Nododd Adolygiad McClelland o Wasanaethau Ambiwlans
Cymru yn glir na ddylai’r targed o wyth munud gael ei
ystyried fel yr unig fesur o berfformiad ac y dylai gwasanaethau
ambiwlans gael eu sbarduno gan ystyriaethau clinigol. Rydym wedi
dechrau gweithio gyda’r GIG i ddatblygu cyfres newydd o
ddangosyddion sy’n rhoi cyfres ddeallus o dargedau a safonau
sydd wedi’u llywio’n glinigol. Bydd y rhain yn
canolbwyntio ar ganlyniadau, yn gydnaws â’r llwybr
gofal heb ei drefnu integredig ac yn weithredol erbyn 1 Ebrill
2014.
Amseroedd Darparu Gofal ac Aros i Gleifion
Canser
-
O ran ein perfformiad yn erbyn y targedau dros y
flwyddyn ddiwethaf, dengys y ffigurau misol fod perfformiad Cymru
gyfan yn erbyn y targed o 31 diwrnod ar gyfer canser, ar y cyfan,
yn tueddu i godi a gostwng o amgylch y targed o 98%, er i’r
ffigur ostwng i 95.2% ar gyfer mis Ebrill 2013. Perfformiad Cymru
gyfan yn erbyn y targed o 62 diwrnod ar gyfer mis Ebrill 2013 oedd
80.5% yn erbyn y targed o 95%, sef gostyngiad o 5.6 pwynt canran o
gymharu â’r ffigur ar gyfer mis Mawrth 2013. Mae
swyddogion Llywodraeth Cymru wedi cyfarfod â Phrif
Weithredwyr Byrddau Iechyd er mwyn sicrhau bod yr holl gamau posibl
yn cael eu cymryd i sicrhau bod y ddau darged pwysig hyn yn cael eu
cyflawni cyn gynted â phosibl. Mae Byrddau Iechyd yn cymryd
camau ar unwaith i leihau nifer y cleifion sydd wedi aros dros 62 a
31 o ddiwrnodau. Er bod y strategaeth hon yn effeithiol yn yr
hirdymor, mae'n debygol o arwain at oedi o ran sicrhau
cydymffurfiaeth gyffredinol yn erbyn y targed ar gyfer amseroedd
aros i gleifion canser dros yr ychydig fisoedd nesaf. Byddwn yn
mynd ati i ddadansoddi nifer y cleifion sy'n aros dros 62 o
ddiwrnodau yn wythnosol.
-
Mae hefyd yn bwysig nodi'r cynnydd a welwyd yn nifer
y cleifion a ddechreuodd eu triniaeth ym mis Ebrill:
-
Dechreuodd 1,360 o gleifion canser (NUSC ac USC) eu
triniaeth gyntaf ym mis Ebrill 2013; mae'r nifer hwn yn sylweddol
uwch na'r cyfartaledd misol o 1,301.25 ar gyfer y flwyddyn
ddiwethaf.
-
Ym mis Ebrill 2013, dechreuodd 1,225 o gleifion
canser eu triniaeth o fewn y targed a bennwyd ar gyfer eu priod
lwybrau gofal (31 a 62 o ddiwrnodau), ac mae'r nifer hwnnw'n fwy
na'r cyfartaledd misol o 1,213.5 ar gyfer y flwyddyn
ddiwethaf.
-
Dengys dadansoddiad o'r perfformiad o ran amseroedd
aros, os caiff yr apwyntiad cleifion allanol cyntaf ei gynnal ar
ôl 10 diwrnod, fod hyn yn cael effaith niweidiol o ran
cyflawni’r targed cyffredinol. Os bydd y GIG yn
canolbwyntio ar sicrhau bod cynifer o gleifion â phosibl yn
cael eu gweld o fewn deg diwrnod gwaith, yna bydd yn fwy tebygol o
gyflawni'r targed. Felly, rwyf wedi ysgrifennu at Brif
Weithredwyr Byrddau Iechyd er mwyn sicrhau bod ganddynt brosesau cadarn ar gyfer mesur
perfformiad yn erbyn y garreg filltir hon a chynllunio capasiti
digonol i sicrhau bod cleifion yn cael eu gweld yn gyflym ar
ddechrau'r llwybr gofal.
Gofal heb ei Drefnu
-
Roedd ein gwasanaethau gofal heb ei drefnu o dan
bwysau sylweddol tan yn ddiweddar ac roedd hyn yn arbennig o amlwg
o ran gwasanaethau ambiwlansys brys a gwasanaethau ysbytai
acíwt. Mae lleddfu’r pwysau ar wasanaethau gofal heb
ei drefnu yn flaenoriaeth weithredol i Lywodraeth Cymru, ac mae hyn
yn cynnwys lleihau’r achosion o oedi wrth drosglwyddo
cleifion, gwella mynediad i adrannau Damweiniau ac Achosion Brys a
gwella amseroldeb rhyddhau cleifion.
-
Er mwyn cyflawni’r nodau hyn, rydym wedi
gweithredu rhaglen wella genedlaethol sy’n ei gwneud yn
ofynnol i’n Byrddau Iechyd sicrhau bod ganddynt y gallu
a’r adnoddau cywir yn ein hysbytai i ateb y galw. Ond
mae’r rhaglen hefyd yn cydnabod bod angen gwelliannau mewn
meysydd eraill, er enghraifft mewn gwasanaethau cymunedol, mewn
trefniadau ar y cyd rhwng iechyd a gwasanaethau cymdeithasol ac
mewn gwasanaethau meddygon teulu y tu allan i oriau arferol. Rydym
am weld cynllunio cynhwysol ac atebion cynhwysol sy’n cael eu
gweithredu’n gyflym a chyda diben. Mae’r rhaglen yn
cynnwys:
-
Cefnogaeth eang gan y cyrff proffesiynol perthnasol
ar gyfer cyflawni yn erbyn yr egwyddorion a amlinellwyd yn Law
yn Llaw at Iechyd, gan gynnwys camau y gellir eu cymryd ar
unwaith i wella'r sefyllfa gyfredol;
-
Hysbysebwyd swydd Arweinydd Clinigol Cenedlaethol USC
yn ddiweddar a derbyniwyd pum datganiad diddordeb o safon uchel.
Bydd y panel cyfweld yn cynnwys Kevin Flynn, Cyfarwyddwr Cyflawni,
Chris Jones, Dirprwy Brif Swyddog Meddygol ac Andrew Goodall (Prif
Swyddog Gweithredol Arweiniol ar gyfer gofal heb ei drefnu). Caiff
pob ymgeisydd ei wahodd am gyfweliad ym mis Gorffennaf.
-
Penodi'r Farwnes Illora Finlay i arwain grŵp
bach i drafod sut y dylai gwasanaethau ar gyfer pobl hŷn gael
eu cynllunio a'u darparu yn y dyfodol.
-
Disgwylir i Swyddfa Archwilio Cymru gyhoeddi
adroddiad yn fuan ar y cynnydd o ran gofal heb ei drefnu. Byddaf yn
ystyried yr adroddiad a'r argymhellion yn llawn.
-
Roedd ffigurau perfformiad diweddaraf Adrannau Brys
ar gyfer mis Mai 2013 ar gyfer pob uned Adran Damweiniau ac
Achosion Brys yn sefyll ar 91.3%, sef cynnydd o 8.3 pwynt canran o
gymharu â mis Mawrth 2013. Mae swyddogion Llywodraeth Cymru
a'r Uned Cyflenwi a Chymorth yn parhau i weithio'n agos gydag
Adrannau Brys mawr sy'n wynebu sefyllfa ariannol heriol er mwyn
gwella llif cleifion. Yn ôl y data diweddaraf, roedd
perfformiad yn erbyn y targed o bedair awr ar gyfer adrannau
damweiniau ac achosion brys ar gyfer yr wythnos yn dechrau 8
Mehefin wedi gwella eto i 92.6%. Mae’r data diweddaraf yn
dangos bod 1,612 o oriau ambiwlans wedi’u colli ym mis
Mehefin 2013, sef gostyngiad o 320% mewn oriau a gollwyd o gymharu
â mis Ebrill.
-
Cyhoeddwyd data ar nifer y cleifion sy'n aros dros 12
awr am y tro cyntaf ar 14 Mehefin 2013. Roedd y data hwnnw'n
cyfeirio at nifer y cleifion ym mis Ebrill a mis Mai 2013. Mae'r
data'n dangos gostyngiad o 65% yn nifer y cleifion a dreuliodd dros
12 awr mewn adran damweiniau ac achosion brys rhwng mis Ebrill a
mis Mai 2013.
Cynlluniau Ad-drefnu Byrddau Iechyd
-
Yng Nghymru, derbynnir fwyfwy erbyn hyn bod yn rhaid
cyflwyno newid er mwyn cynnal safonau presennol o ofal cleifion.
Mae'n rhaid i benderfyniadau anodd gael eu gwneud ac mae'n anochel
na fydd pobl bob amser yn fodlon ar gynlluniau sy'n effeithio ar
wasanaethau lleol. Fodd bynnag, rwyf wedi nodi'n glir bod angen dod
â phrosesau i’w terfyn mewn modd amserol er mwyn rhoi
terfyn ar yr ansicrwydd a deimlir ymhlith y cyhoedd a rhoi'r GIG
yng Nghymru mewn sefyllfa fwy cynaliadwy ar gyfer y
dyfodol.
De Cymru
-
Mae Rhaglen De Cymru wrthi'n cynnal ymgynghoriad ar
yr opsiynau ar gyfer dyfodol gofal mamolaeth a gofal newyddenedigol
a arweinir gan feddygon ymgynghorol, gwasanaethau cleifion allanol
i blant a meddygaeth frys. Mae'r ymgynghoriad ffurfiol wedi dechrau a bydd yn
dod i ben ar 19 Gorffennaf 2013. Yna, bydd Byrddau Iechyd yn
gwneud eu penderfyniadau terfynol yn eu priod Gyfarfodydd Bwrdd ym
mis Hydref 2013.
Bwrdd Iechyd Hywel Dda
-
Rwyf wedi derbyn llythyr gan Gyngor Iechyd Cymuned
Hywel Dda sy'n egluro, er bod trafodaethau pellach rhyngddynt hwy
a'r Bwrdd Iechyd wedi datrys sawl mater, bod materion eraill sy'n
peri pryder i'r Cyngor Iechyd Cymuned o hyd. Rwyf wedi gofyn
i’m swyddogion sefydlu Panel Craffu i archwilio’r holl
ddogfennaeth berthnasol ac ystyried y materion. Bydd y Panel yn
rhoi cyngor ac argymhellion manwl ar y gwasanaethau dan sylw a fydd
yn sail i’m penderfyniad.
Gogledd Cymru
-
Ysgrifennodd Cyngor Iechyd Cymuned Betsi Cadwaladr at
fy rhagflaenydd ar 4 Mawrth, yn cyfeirio rhai o gynigion y Bwrdd
Iechyd i benderfynu arnynt. Cynigiodd y Bwrdd Iechyd
ailgychwyn trafodaethau gyda'r Cyngor Iechyd Cymuned ar y meysydd a
gyfeiriwyd, gyda'r nod o gytuno ar ffordd ymlaen. Fodd
bynnag, ers hynny, mae'r Cyngor Iechyd Cymuned wedi cadarnhau na
fydd yn cynnal trafodaethau pellach â'r Bwrdd Iechyd, a
gofynnwyd i mi wneud penderfyniadau terfynol ar sail y dystiolaeth
a ddarparwyd.
-
Mae a wnelo’r cyfeiriad â’r
canlynol:
-
Gwasanaethau Mân Anafiadau – mewn
perthynas â’r bobl hynny sy’n byw yng Ngwynedd yn
benodol;
-
Gwasanaethau Pelydr-X – colli gwasanaethau
pelydr-x yn Ysbyty Tywyn yn benodol;
-
Gwasanaethau Iechyd Meddwl i Bobl Hŷn –
mewn perthynas â’r bobl hynny sy’n byw mewn
ardaloedd gwledig yng Ngwynedd yn benodol.
-
Pan fyddaf yn fodlon bod gennyf yr holl wybodaeth
berthnasol a chyngor priodol ar y materion y cyfeiriwyd atynt,
byddaf yn gwneud penderfyniadau terfynol, ar ôl ystyried
materion yn drwyadl ac yn ofalus.
Gwasanaethau Newyddenedigol yng Ngogledd
Cymru
-
Mae'r Pwyllgor yn ymwybodol fod y Coleg Brenhinol
Pediatreg ac Iechyd Plant wedi cytuno i gynnal adolygiad a fydd yn ystyried y
trefniadau cyfredol a'r trefniadau arfaethedig ar gyfer gofal
newyddenedigol. Bydd hwn yn canolbwyntio'n benodol ar y
ddarpariaeth gofal dwys ac yn ystyried modelau amgen posibl ar gyfer darparu
gwasanaeth gofal dwys newyddenedigol cynaliadwy, hirdymor a
hunangynhaliol yng Ngogledd Cymru.
-
Mae’r adolygiad hwn wedi’i gomisiynu gan
y Prif Weinidog er mwyn aros yn annibynnol ar y broses ad-drefnu.
Mae'r Coleg Brenhinol wedi penodi tîm adolygu
amlddisgyblaethol awdurdodol, annibynnol a phrofiadol sydd wedi
dechrau ymgysylltu â chynnal cyfarfodydd â'r holl
rhanddeiliaid, yn ogystal â rhoi proses gwrando a chasglu
gwybodaeth gynhwysfawr ar waith. Rydym wrthi'n cytuno ar ddyddiad
ar gyfer adrodd yn ôl i’r Prif Weinidog ar ddiwedd mis
Medi 2013. Pan fydd canfyddiadau’r adroddiad ar gael, byddant
hefyd yn cael eu rhoi i Fwrdd Iechyd Ymddiriedolaeth Betsi
Cadwaladr fel adnodd i’w gynorthwyo i weithredu ail gam ei
broses gynllunio ar gyfer gwasanaethau acíwt.
Cynlluniau Recriwtio ar gyfer Meddygon a Lefelau
Staffio
-
Mae'r gyfradd swyddi gwag ar gyfer swyddi meddygol
yng Nghymru yn ffafriol o gymharu â phroffesiynau eraill, sef
2.3%. Wedi dweud hynny, mae prinder meddygon ledled y DU ar gyfer
rhai arbenigeddau ac rydym yn mynd i'r afael â hyn drwy'r
ymgyrch 'Gweithio i Gymru'. Nod yr ymgyrch yw helpu
Byrddau Iechyd i gynyddu nifer y meddygon sydd
mewn swyddi, drwy hyrwyddo manteision byw a gweithio yng Nghymru a
sicrhau bod myfyrwyr meddygol a meddygon sefydledig yn ymwybodol
o'r cyfleoedd sydd ar gael iddynt yma. Mae Llywodraeth Cymru wedi
datblygu rhwydwaith o 25 o Eiriolwyr i hyrwyddo eu profiadau o
weithio yng Nghymru er mwyn dylanwadu ar eraill i ymuno â
hwy, a byddwn yn parhau i ymgysylltu â'r rhwydwaith hwn er
mwyn nodi'r holl gyfleoedd sydd ar gael i hyrwyddo Cymru. Drwy
hysbysebu swyddi ledled Ewrop, dylai Byrddau Iechyd gynyddu'r gronfa o staff
meddygol medrus a hyfforddedig sydd ar gael i weithio yng
Nghymru.
-
Gan droi'n benodol at nyrsio, mae fy swyddogion hefyd
yn ceisio cael sicrwydd gan Fyrddau Iechyd ac ymddiriedolaethau'r
GIG eu bod yn cydymffurfio â'r set o egwyddorion y cytunwyd
arnynt ar gyfer pennu lefelau staff nyrsio mewn wardiau meddygol a
llawfeddygol acíwt i oedolion.
Diogelwch Cleifion
-
Ein gweledigaeth ni yw GIG yng Nghymru sy'n ddiogel
ac yn dosturiol. Rydym am adeiladu ar yr holl gynnydd a wnaed
gennym a sicrhau bod ein system yn gwneud y canlynol:
-
Darparu'r ansawdd gorau posibl a phrofiad ardderchog
i gleifion
-
Gwella canlyniadau iechyd a helpu i leihau
anghydraddoldebau
-
Cael ansawdd da gan bob un o'n
gwasanaethau.
Mae'r broses o ddarparu gofal diogel o ansawdd uchel
yn gyson yn dibynnu ar gyfraniadau gan ystod eang o sefydliadau.
Disgrifir hyn yn Gofal Diogel, Gofal Tosturiol - Fframwaith
Llywodraethu Cenedlaethol ar gyfer sicrhau gofal o ansawdd uchel yn
y GIG yng Nghymru. Mae'r fframwaith hwn yn adeiladu ar Y Cynllun
Sicrhau Ansawdd Rhagori a gyhoeddwyd ym mis Mai
2012.
-
Mae'r llwyddiannau niferus a welwyd drwy'r rhaglen
1000 o Fywydau a Mwy yn dangos ymrwymiad cryf y rheini sy'n
gweithio yn y GIG, o'r ward i'r Bwrdd, i fynd i'r afael â'r
rhwystrau i ddarparu gofal diogel.
-
Mae cyhoeddi adroddiad Francis yn dilyn yr Ymchwiliad
Cyhoeddus i Ymddiriedolaeth Sylfaen y GIG Canol Swydd Stafford wedi
rhoi cyfle i adlewyrchu ar y camau gweithredu niferus sydd eisoes
ar waith yng Nghymru i ysgogi gwelliannau parhaus o ran diogelwch
cleifion a'r profiad o ofal. Mae'r rhain yn cynnwys y trefniadau
sydd ar waith i'w gwneud yn haws i gleifion a'u teuluoedd fynegi
unrhyw bryderon ynghylch y driniaeth gofal a ddarperir gan GIG
Cymru. Cyflwynais ymateb Llywodraeth Cymru i adroddiad Francis mewn
cyfarfod llawn ar 9 Gorffennaf. Roedd yr ymateb hwn yn nodi'r hyn y
gellir ei ddysgu yng Nghymru a sut y byddwn yn parhau i adeiladu ar
ein cyflawniadau a'n huchelgeisiau ar gyfer GIG yng Nghymru sy'n
ddiogel ac yn dosturiol bob amser.
Gwybodaeth iechyd
-
Mae Gofal Diogel, Gofal Tosturiol: Fframwaith
Llywodraethu Cenedlaethol ar gyfer sicrhau gofal o ansawdd
uchel yn y GIG yng Nghymru yn nodi ein disgwyliadau, sef y dylai
pob gwasanaeth ganolbwyntio ar y claf a chael ei lywio gan
anghenion cleifion. Mae'r defnydd o wybodaeth berthnasol gan
Fyrddau'r GIG i lywio gwelliant parhaus yn un o gonglfeini'r
fframwaith hwn. Felly, disgwyliaf i bob un o sefydliadau'r GIG
feddu ar systemau i sicrhau bod gwybodaeth am ansawdd a diogelwch
gwasanaethau yn cael ei chasglu o nifer o ffynonellau a'i thriongli
i roi darlun clir o ba mor dda y mae gwasanaeth.
-
Ym mis Mai 2013, cyhoeddais ein Fframwaith ar gyfer
Sicrhau Profiad Defnyddwyr Gwasanaeth. Mae'r fframwaith hwn, sy'n
un o'r pwyntiau gweithredu yn y Cynllun Cyflawni Ansawdd, yn
nodi dull cyson o fesur profiad claf neu ddefnyddiwr yn erbyn tri
pharth:
·
Argraffiadau cyntaf a pharhaol, gan gynnwys urddas a
pharch
·
Derbyn gofal mewn amgylchedd diogel, cefnogol ac
iachaol
·
Dealltwriaeth o ofal a chyfranogiad ynddo.
-
Bydd hwn yn ategu’r Arolwg Cenedlaethol a
chaiff y canfyddiadau eu cyhoeddi. Rydym yn ymrwymedig i fod yn
agored ac yn dryloyw ac eleni mae’n ofynnol i bob Bwrdd
Iechyd ac Ymddiriedolaeth gyhoeddi Datganiad Ansawdd Blynyddol ar
eu perfformiad o ran pob agwedd ar ansawdd. Fel rhan o’r
ymrwymiad hwn, cyhoeddodd sefydliadau’r GIG eu ffigurau
marwoldeb mewn ysbytai acíwt a addaswyd ar gyfer risg yn
gynharach eleni. Rydym wedi sefydlu Tasglu Marwoldeb a Thryloywder
er mwyn adeiladu ar yr ymagwedd hon a datblygu rhaglen yn ystod
2013/14 ar gyfer cyhoeddi rhagor o fesurau a gwybodaeth ystyrlon ar
ansawdd a diogelwch.
Adnoddau Gofal Critigol
-
Lansiwyd y Cynllun Cyflawni ar gyfer y rhai sy'n
Ddifrifol Wael ar 11 Mehefin. Datblygwyd y Cynllun, sy'n ceisio
mynd i'r afael â'r heriau sy'n wynebu gwasanaethau gofal
critigol yng Nghymru, ar y cyd â chynrychiolwyr o GIG Cymru.
Mae'r Cynllun Cyflawni yn nodi disgwyliadau Llywodraeth Cymru ar
gyfer y GIG ac yn canolbwyntio ar bum thema gyflawni gyda dyheadau
clir:
·
Thema Gyflawni 1: Rhoi Gofal Priodol ac Effeithiol
mewn Wardiau
·
Thema Gyflawni 2: Derbyniadau Amserol i Ofal
Critigol
·
Thema Gyflawni 3: Darparu a Defnyddio Gofal Critigol
yn Effeithiol
·
Thema Gyflawni 4: Rhyddhau Cleifion o Ofal Critigol
yn Amserol
·
Thema Gyflawni 5: Gwella Gwybodaeth ac
Ymchwil
-
Nod y Cynllun yw sicrhau bod y rheini sydd angen
gofal critigol yn ei gael mewn amgylchedd priodol a'u bod yn cael
gofal gan nifer ddigonol o staff profiadol sydd â
chymwysterau addas.
-
Mae angen i unedau gofal critigol allu ymateb i
dderbyniadau brys a galwadau eraill. Mae pob uned yng Nghymru'n
cofnodi cyfraddau defnydd gwelyau o fwy nag 80%. Weithiau, mae hyn
yn golygu bod cleifion y dylent fod yn cael gofal critigol gan
staff sydd wedi'i hyfforddi'n briodol, yn cael gofal mewn meysydd
clinigol eraill a all arwain at driniaeth nad yw'n diwallu eu
hanghenion yn llawn.
-
Ar yr un pryd, mae'n bosibl na fydd angen i lawer o'r
cleifion ar unedau gofal critigol gael y lefel honno o ofal. Dengys
data cenedlaethol ar ofal critigol i 111,377 o oriau gwely gofal
critigol gael eu colli wrth i gleifion aros i gael eu rhyddhau i
welyau ar wardiau yn 2012/13; mae hyn yn cyfateb i 13 gwely bob
dydd ledled Cymru ar gyfartaledd. Mae gan GIG Cymru gyfartaledd o
3.2 o welyau gofal dwys fesul 100,000 o bobl. Mae hyn yn is na
nifer y gwelyau a ddarperir ar gyfer y boblogaeth yng ngweddill y
DU. Mae'r ffaith bod cyn lleied o welyau yn golygu ei bod yn
bwysicach nag erioed eu defnyddio yn y ffordd fwyaf effeithlon ac
effeithiol bosibl drwy leihau derbyniadau diangen neu dderbyniadau
y gellir eu hosgoi a sicrhau y caiff cleifion eu rhyddhau'n
amserol.
-
Bellach, mae'n ofynnol i Fyrddau Iechyd Lleol
ddatblygu a chyhoeddi cynllun cyflawni lleol manwl i nodi, monitro
a gwerthuso'r camau sydd angen eu cymryd. Byddant yn adrodd yn
flynyddol ar gynnydd a rhaid iddynt gyflawni'r ymrwymiadau yn y
cynllun erbyn 2016.
Oriau Agor Meddygon Teulu
-
Roedd cam cyntaf y gwaith hwn yn ymwneud â
lleihau nifer y practisau sy'n cau am hanner diwrnod a sicrhau bod
mwy o apwyntiadau ar gael rhwng 5.00 a 6.30pm. Gwnaed cynnydd da
gyda 94% o bractisau meddygon teulu yn cynnig apwyntiadau rhwng
5.00pm a 6.30pm o leiaf ddwywaith yr wythnos yn ystod yr
wythnos. Hefyd, gwelwyd lleihad yn nifer y practisau meddygon
teulu a oedd yn cau am hanner diwrnod ar un diwrnod o'r wythnos neu
fwy o 19% yn 2011 i 11% yn 2012.
-
Bydd yr ail gam, sy'n flaenoriaeth cyflawni eleni, yn
canolbwyntio ar sicrhau bod apwyntiadau ar gael ar ôl 6.30pm.
Ar hyn o bryd, ceir Gwasanaeth Gwell a Chyfeiriedig (DES) sy'n
galluogi practisau i ddarparu gwasanaethau y tu allan i oriau
craidd (8.00am - 6.30pm). Pan fydd Bwrdd Iechyd yn fodlon bod
practis yn diwallu anghenion rhesymol cleifion yn ystod oriau
craidd a bod tystiolaeth i gefnogi'r angen am y cyfryw apwyntiadau,
bydd practisau yn cael y cyfle i ddarparu'r gwasanaeth gwell. Mae
BILlau wrthi’n gweithio gyda phractisau i ystyried anghenion
rhesymol cleifion o ran cael mynediad i wasanaethau y tu allan i
oriau craidd. Cynhaliwyd adolygiad cychwynnol o’r holl
wasanaethau gwell gan BILlau er mwyn sicrhau eu bod yn gyson
â blaenoriaethau Llywodraeth Cymru a BILlau. Cyfarfu
swyddogion â BILlau ddiwedd mis Mai a gofynnwyd i bob BILl
ddarparu adroddiad cryno o’i adolygiad o wasanaethau gwell
a’i gynlluniau ar gyfer datblygu gwell mynediad i Lywodraeth
Cymru erbyn 30 Medi 2013.
-
Mae gwaith hefyd wedi'i gomisiynu i ddatblygu model
arloesol ar gyfer cael mynediad i apwyntiadau a gynlluniwyd y tu
allan i oriau craidd. Mae adolygiad o drefniadau Y Tu Allan i
Oriau, sy'n cynnwys cynigion i gael mynediad i wasanaethau meddygon
teulu ar y penwythnos, yn mynd rhagddo ar hyn o bryd. Disgwylir i
gynigion gael eu cyflwyno erbyn 30 Medi a'u gweithredu yn ystod
2014/15.
Archwiliadau Iechyd I Bobl Dros 50
-
Mae’r rhaglen archwiliadau iechyd yn gyson
â’r cyfeiriad strategol a nodir yn Law yn Llaw at
Iechyd. Yn benodol, mae ganddo botensial gwirioneddol i gynorthwyo
a grymuso pobl dros 50 oed i gael mwy o reolaeth dros eu hiechyd
a’u lles eu hunain, mewn ffordd gyfleus.
-
Datblygu archwiliad iechyd ar-lein yw’r cam
cyntaf mewn proses a fydd yn cynorthwyo meddygon, fferyllwyr a
gweithwyr proffesiynol eraill ym maes gofal iechyd i nodi’r
unigolion hynny a fyddai’n cael budd o gael cyngor
ynglŷn â ffordd o fyw neu ofal gan feddyg
teulu.
-
Rydym yn cydnabod bod timau meddygon teulu eisoes yn
darparu amrywiaeth eang o wasanaethau sy’n berthnasol
i’r cysyniad o ‘archwiliadau iechyd’ gan gynnwys
archwiliadau rheolaidd ar gyfer cyflyrau cronig. Mae’r gwaith
hwn yn cynnwys dulliau systematig o nodi risg, a threfniadau
rhagweithiol ar gyfer cynnig gofal a chyngor lle y bo angen. Bydd y
rhaglen hon yn canolbwyntio ar ddarparu gwasanaeth newydd cyflenwol
yn hytrach na dyblygu mathau eraill o ddarpariaeth. Bydd hyn yn
galluogi meddygon teulu ac ymarferwyr gofal sylfaenol eraill i roi
blaenoriaeth i’r cleifion y mae angen gofal arnynt fwyaf a
pheidio â gwastraffu amser yn cynnal archwiliadau o’r
rhai sy’n iach ond sy’n poeni am eu
hiechyd.
-
Mae’r rhaglen archwiliadau iechyd yn rhan o
weledigaeth hirdymor ehangach i alluogi unigolion i ddeall a gwneud
dewisiadau am eu gofal iechyd, gyda chymorth cyngor proffesiynol.
Rydym yn gweithio tuag at sicrhau bod cleifion yn cael mynediad
i’w cofnod gofal iechyd eu hunain, a fydd yn eu galluogi i
fewnbynnu gwybodaeth a chytuno ar gamau gweithredu priodol
gyda’u tîm gofal sylfaenol. Dros amser, bydd yr
archwiliad iechyd yn cael ei gynnwys yn y system gyffredinol
hon.
-
Bydd y Llywodraeth yn cyflwyno’r rhaglen fesul
cam, gan ystyried yn gyntaf sut y mae’n gweithio mewn 10 o
ardaloedd peilot Cymunedau yn Gyntaf. Bydd hyn yn ein galluogi i
ddatblygu ein sylfaen dystiolaeth ymhellach er mwyn sicrhau bod
archwiliadau iechyd i bobl dros 50 oed yn cyrraedd y rhai sydd
â’r angen mwyaf.
Terfyn o 28 Diwrnod ar gyfer
Presgripsiynau
-
Cyhoeddodd Grŵp Cynghori Presgripsiynu Cymru
Gyfan (un o is-grwpiau AWMSG) adroddiad ym mis Chwefror 2013 a oedd
yn adolygu'r llenyddiaeth a'r dystiolaeth sydd ar gael ar gyfer
presgripsiynu 28 diwrnod. Daeth y Grŵp i'r casgliad nad oedd y
dystiolaeth honno'n ddigon cryf i argymell yn gryf y dylid ffafrio
un dull gweithredu dros un arall. Roedd ei argymhellion yn
cynnwys:
-
Argymhellir yn gyffredinol y dylid gadael bwlch o 28
diwrnod rhwng presgripsiynau amlroddadwy; er y dylid arfer
disgresiwn wrth ymdrin â chleifion unigol neu feddyginiaethau
penodol. Dylid gweithredu proses adolygu meddyginiaeth effeithiol a
thrwyadl ochr yn ochr â hyn.
-
Dylid datblygu systemau presgripsiynau amlroddadwy
sy'n hyrwyddo ceisiadau cydamseredig, unwaith y mis am
feddyginiaeth hirdymor.
-
Gall pobl sydd wedi'u sefydlogi ar eu meddyginiaethau
ac sy'n addas ar gyfer bylchau presgripsiynu hwy gael eu hystyried
ar gyfer cyflenwi presgripsiynau amlroddadwy (presgripsiynau 28
diwrnod ar gyfer 6-12 mis).
-
Ar y sail hon, caiff Byrddau Iechyd eu hannog i
fabwysiadu 28 diwrnod fel y cyfnod safonol ar gyfer presgripsiynau
lle y bo'n bosibl ac yn briodol. Yn gyffredinol, tybir bod hyn yn
lleihau gwastraff o feddyginiaethau a phresgripsiynu diangen. Fodd
bynnag, nid yw presgripsiynu 28 diwrnod yn orfodol a dylid ystyried
anghenion cleifion unigol.
-
Am resymau'n ymwneud â diogelwch cleifion, mae
Byrddau Iechyd yn annog meddygon teulu i symud tuag at systemau
sy'n gofyn am gais ysgrifenedig am feddyginiaeth. Bu problemau gyda
cheisiadau am bresgripsiynau amlroddadwy dros y ffôn a thros
yr e-bost sydd wedi arwain at ddigwyddiadau diogelwch cleifion yng
Nghymru a'r DU, gan fod gwallau a wnaed wrth drawsgrifio cais claf
wedi arwain at bresgripsiynu'r feddyginiaeth neu'r dos
anghywir. Bellach, yn sgil lansio Fy Iechyd Ar-lein,
gall cleifion wneud cais am bresgripsiynau amlroddadwy gan eu
meddyg teulu ar-lein, gan ddileu rhai o'r problemau a gafwyd gyda
phrosesau archebu blaenorol.
-
Mae Byrddau Iechyd yn cael eu hannog i gynyddu eu
gweithgarwch Amlddosbarthu, sef gwasanaeth lle y gall meddygon
teulu ragnodi hyd at 12 o bresgripsiynau amlroddadwy ar yr un pryd.
Fodd bynnag, mae angen i'r presgripsiynau hyn gael eu gadael gyda
fferyllydd cymunedol a'u dosbarthu pan fydd angen y presgripsiwn
nesaf ar y claf. Mae hyn yn lleihau nifer y siwrneiau sydd eu
hangen i gasglu meddyginiaeth ac mae'n fwy cyfleus i'r
claf.
Iechyd y Cyhoedd / Anghydraddoldebau
Iechyd
-
Ni ddylai iechyd a lles da ddibynnu ar ble y mae pobl
yn byw na'u hamgylchiadau cymdeithasol. Amlygir pwysigrwydd lleihau
anghydraddoldebau iechyd yn ein gweledigaeth pum mlynedd ar gyfer y
GIG yng Nghymru, Law yn Llaw at Iechyd, ac fe'i hadlewyrchir
ar draws amrywiaeth o'n gweithgareddau.
Tlodi
-
Mae dogfen Llywodraeth Cymru, Building Resilient
Communities: Taking Forward the Tackling Poverty Action Plan, a
lansiwyd ar 3ydd Gorffennaf, yn strategaeth yr wyf yn gefnogol iawn
iddi. Mae swyddogion o’m hadran wedi bod yn gysylltiedig
â’r gwaith o’i datblygu a byddant yn gwbl
ymrwymedig i weithredu’r strategaeth, ar y cyd
â’r GIG a chyrff gwasanaethau cymdeithasol. Fel y
cydnabu’r Cynllun, mae nifer o raglenni ar waith eisoes a all
helpu i leihau'r siawns y bydd pobl yn disgyn i fyd o dlodi, fel
camau i fynd i'r afael â beichiogrwydd ymhlith merched yn eu
harddegau, a helpu pobl ag adnoddau prin, fel ein menter fwyd
gydweithredol. Mae camau'n cael eu cymryd hefyd er mwyn helpu i
gefnogi'r economi ehangach yng Nghymru, fel adolygu prosesau
caffael. Mae archwiliadau iechyd i bobl dros 50 a gwaith ar y
Ddeddf Gofal Gwrthgyfartal yn cyd-fynd yn agos ag ymdrechion eraill
i helpu cymunedau difreintiedig, ac mae gan y gwasanaeth Cymru Iach
ar Waith rôl bwysig i'w chwarae o ran cadw pobl mewn gwaith.
Rydym nawr yn ystyried sut y gall y GIG a’r gwasanaethau
cymdeithasol wneud mwy er mwyn helpu i leihau nifer y cartrefi heb
waith. Yn fwy cyffredinol, rydym yn gweithio i bennu ffocws newydd
ar gyfer gweithgareddau presennol, sy’n cysylltu’n well
â rhaglenni eraill fel Cymunedau yn Gyntaf ac rydym hefyd yn
datblygu mentrau newydd i gryfhau’r cyfraniad a wneir gan y
sector iechyd a gofal i fynd i’r afael â thlodi
a’i ganlyniadau.
Anghydraddoldebau Iechyd
-
Rydym yn parhau i weithredu'r ystod eang o gamau yn
ein cynllun gweithredu "Canlyniadau Iechyd Tecach i Bawb"
(FHOFA). Mae ehangder y camau gweithredu dan sylw yn
adlewyrchu'r ffaith bod y gwaith o fynd i'r afael ag
anghydraddoldebau iechyd yn gymhleth iawn a bod angen gweithredu ar
draws meysydd polisi gwahanol, yn genedlaethol ac yn lleol.
Yn unol â'r Rhaglen Lywodraethu,
gofynnwyd i Fyrddau Iechyd Lleol nodi anghydraddoldeb iechyd yn eu
hardaloedd a sut y byddant yn mynd i'r afael â'r
anghydraddoldebau hyn.
Rhaglen y Ddeddf Gofal Gwrthgyfartal
58. Mae'r Arsyllfa Iechyd Cyhoeddus wedi datblygu
proffiliau gwybodaeth ar gyfer pob ardal leol er mwyn nodi
ardaloedd sy'n wynebu'r heriau economaidd-gymdeithasol mwyaf a'r
baich mwyaf o ran clefydau cronig. Drwy Raglen y Ddeddf Gofal
Gwrthgyfartal, rydym yn gweithio'n agos gyda dwy ardal o'r fath, ym
Myrddau Iechyd Cwm Taf ac Aneurin Bevan, i ddatblygu a phrofi
modelau arloesol o ofal sylfaenol. Bydd y dull hwn o weithredu yn
datblygu ymagwedd gydweithredol rhwng meddygon teulu, fferyllwyr,
nyrsys, Timau Cymunedau yn Gyntaf a sefydliadau Sector Gwirfoddol
tuag at ddiwallu anghenion y cymunedau lleol hyn.
-
Mae ein hymgyrchoedd a'n rhaglenni iechyd y cyhoedd
yn parhau i ganolbwyntio ar ein blaenoriaethau mwyaf o ran ffordd o
fyw ac yn ceisio cyfrannu hefyd at ein hymgais gyffredinol i leihau
anghydraddoldebau iechyd.
Brechu ac Imiwneiddio
Rhaglen brechu rhag y ffliw tymhorol
-
Roedd lefel y ffliw a oedd ar led yn y gymuned y
gaeaf diwethaf yn gymharol isel. Fodd bynnag, mae'n parhau i
fod yn anodd iawn rhagweld achosion o'r ffliw ac mae llawer o waith
i'w wneud o hyd er mwyn bodloni argymhelliad Sefydliad Iechyd y Byd
i sicrhau bod 75% o bobl yn y grwpiau sydd mewn perygl yn cael eu
brechu. Mae cyfraddau brechu ar gyfer ein rhaglenni rheolaidd
wedi gwella dros y blynyddoedd diwethaf ond nid ydym wedi profi'r
un llwyddiant gyda'r ffliw tymhorol. Mae'n bwysig i ni wylio rhag
bod yn hunanfodlon ac ymdrechu i sicrhau cyfraddau brechu uwch er
mwyn diogelu'r sawl sy'n wynebu'r perygl mwyaf rhag y ffliw a'r
cymhlethdodau sy'n gysylltiedig ag ef.
-
Yn unol â'r cyngor a roddwyd gan y Cyd-bwyllgor
ar Imiwneiddio a Brechu (JCVI), mae'r grwpiau mewn perygl yr un
fath â'r rhai a nodwyd y llynedd. Yng Nghymru, mae
grŵp arall wedi'i gynnwys sef unigolion sy'n rhoi cymorth
cyntaf brys a gynlluniwyd ymlaen llaw mewn digwyddiadau
cyhoeddus. Nid yw'r rhestr o grwpiau mewn perygl yn
hollgynhwysfawr a dylai'r ymarferydd meddygol arfer barn glinigol
wrth ystyried y perygl y mae unigolyn yn ei wynebu o ran cael y
ffliw.
-
Yn 2013-14, byddwn yn brechu plant dwy a thair blwydd
oed, a phlant ysgol blwyddyn 7. Dyma'r cam cyntaf yn y broses
o gyflwyno'r brechiad rhag y ffliw tymhorol a fydd, yn y pen draw,
yn cyrraedd pob plentyn o dan 17 mlwydd oed. Caiff manylion y
camau dilynol eu cadarnhau yn sgil y profiad a geir yn
2013-14. Byddwn hefyd yn cyflwyno rhaglenni newydd i roi
brechiad rhag rotafeirws a'r eryr a byddwn yn newid rhaglen llid yr
ymennydd C er mwyn symud dos o 4 mis oed i flwyddyn ysgol 9. Mae'r
newidiadau hyn yn gydnaws â'r newidiadau sy'n cael eu
cyflwyno yng ngweddill y DU.
Clefydau trosglwyddadwy
-
Caiff y Cynllun ar gyfer Achosion o Glefydau
Trosglwyddadwy yng Nghymru, a gyhoeddwyd gyntaf ym mis Mawrth 2011,
ei ddefnyddio i reoli achosion o glefydau trosglwyddadwy ledled
Cymru. Gwelwyd bron i 200 o hysbysiadau'r wythnos pan roedd yr
achosion diweddar o'r frech goch ar eu hanterth. Yn sgil
ymgyrch amlddisgyblaethol hynod lwyddiannus, mae dros 67,000 o
frechiadau ychwanegol nad ydynt yn rhai arferol wedi'u rhoi ers 1
Mawrth 2013. Roedd hyn yn cynnwys dros 19,600 o bobl rhwng 10 a 18
oed - y grŵp oedran yr effeithiwyd arno fwyaf gan yr achosion
o'r frech goch a welwyd yn bennaf yn ardal Abertawe.
-
Yn ôl gwaith modelu, mae'r ymdrechion a wnaed
ar y cyd wedi golygu bod yr achosion o'r frech goch wedi para llai
o amser, tua 10 wythnos yn llai, a'u bod yn llai difrifol o ffactor
o 20. Mae adroddiad diweddaraf Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi dangos,
am y tro cyntaf erioed, fod 95% o blant dwy oed bellach yn cael y
brechiad MMR ar gyfartaledd ledled y wlad, a bod y gyfradd hon yn
cael ei chyflawni gan y nifer fwyaf erioed o awdurdodau lleol yng
Nghymru. Mae hyn yn deillio o duedd gadarnhaol hirdymor, a gafodd
hwb gan ymdrechion Byrddau Iechyd Lleol a Phractisau Cyffredinol
dros yr wythnosau diwethaf.
Ymwrthedd Gwrthficrobaidd
-
Mae diffyg gweithgarwch datblygu gan y diwydiant mewn
sylweddau gwrthficrobaidd, ynghyd ag ymwrthedd cynyddol, yn golygu
bod gwarchod sylweddau gwrthficrobaidd yn bwysicach nag erioed. Mae
gwrthfiotigau yn feddyginiaethau pwysig. Maent yn helpu i
ymladd heintiau a achosir gan facteria. Mae ymwrthedd i
wrthfiotigau (pan nad yw gwrthfiotig yn effeithiol mwyach) yn
broblem fawr ac yn un o'r bygythiadau mwyaf i ddiogelwch cleifion yn Ewrop.
-
Rydym yn gweithio'n agos gydag adrannau iechyd eraill
y DU, adrannau eraill y llywodraeth a phwyllgorau cynghori
arbenigol ar Strategaeth Ymwrthedd Gwrthficrobaidd bum mlynedd o
hyd ar gyfer y DU. Bydd y Strategaeth yn cyflymu'r cynnydd sy'n cael ei wneud ac yn
adeiladu ar waith blaenorol i fynd i'r afael ag ymwrthedd
gwrthficrobaidd o ran iechyd pobl ac anifeiliaid. Bydd y
Strategaeth yn canolbwyntio ar nifer o feysydd pwysig gan gynnwys
goruchwyliaeth, canllawiau, gweithgarwch atal a rheoli heintiau,
presgripsiynu gwrthfiotigau, hyfforddiant ac addysg well i staff a
chleifion, ac ymchwil i feithrin gwell dealltwriaeth o
ymwrthedd.
-
Yng Nghymru, mae presgripsiynu gwrthficrobaidd yn
flaenoriaeth therapiwtig. Canolfan Therapiwteg a Thocsicoleg Cymru
Gyfan yw’r ganolfan ragoriaeth sy’n rhoi arbenigedd a
chyngor i Lywodraeth Cymru a GIG Cymru. Mae’n gwneud hyn
drwy’r canlynol:
·
Grŵp Strategaeth Feddyginiaethau Cymru Gyfan
sy’n rhoi cyngor ar reoli meddyginiaethau a phresgripsiynu i
Lywodraeth Cymru
·
Partneriaeth Meddyginiaethau Cymru sy’n rhoi
cymorth proffesiynol i’r Grŵp Strategaeth;
·
Canolfan Adnoddau Meddyginiaethau Cymru sy’n
darparu adnoddau addysgol i bob ragnodwr (meddygol ac
anfeddygol);
·
Uned Wenwynau Genedlaethol Cymru sy’n darparu
gwasanaethau tocsicoleg feddygol a Chanolfan Cerdyn Melyn Cymru
(sy’n annog pobl i roi gwybod am adweithiau niweidiol i
gyffuriau);
·
Uned Cymorth Prescripsiynu Dadansoddol Cymru
sy’n dadansoddi data rhagnodi.
-
Er mwyn llywio a chefnogi’r broses o ddefnyddio
sylweddau gwrthficrobaidd yn ddoeth, cymerwyd sawl cam gweithredu
yng Nghymru, gan gynnwys:
·
gweithdy amlbroffesiynol yn 2011 i ddatblygu
archwiliad cenedlaethol o bresgripsiynu gwrthfiotigau;
·
dangosyddion newydd ar gyfer gwrthfiotigau a
ddatblygwyd yn 2012-13;
·
darparu modiwl rhyngweithiol dysgu o bell yn
seiliedig ar ofal ar ddefnyddio gwrthfiotigau yn briodol ym mis
Tachwedd 2012;
·
datblygu Rhaglen Presgripsiynu Effeithiolrwydd
Clinigol genedlaethol ym mis Mawrth 2013.
Nod pob un o’r camau hyn yw sicrhau bod
sylweddau gwrthficrobaidd yn cael eu defnyddio’n briodol: dim
ond pan fydd eu hangen, gyda’r blwch cywir rhwng dosau ac am
y cyfnod cywir – mae hyn yn hanfodol er mwyn arafu
ymwrthedd.
Strategaeth Iechyd Meddwl
-
Mae Bwrdd Partneriaeth Cenedlaethol sy'n cynnwys pob
sector ac asiantaeth, defnyddiwr gwasanaeth a gofalwr, wedi'i sefydlu i oruchwylio'r
gwaith o gyflawni a gweithredu'r strategaeth. Rydym hefyd yn
datblygu manyleb ar gyfer y Set Data Craidd cenedlaethol newydd ar
gyfer Iechyd Meddwl. Bydd y data meintiol ac ansoddol hwn yn
monitro ac yn mesur effaith Law yn Llaw at Iechyd Meddwl a'r
Mesur Iechyd Meddwl (Cymru).
-
Mae'r Mesur Iechyd Meddwl (Cymru), sydd wedi'i
gynnwys yn y strategaeth Law yn Llaw at Iechyd Meddwl, yn
rhan annatod o'r ddarpariaeth iechyd meddwl yng Nghymru - bellach,
mae cleifion a gofalwyr yn cymryd mwy o ran yn y gwaith o
gynllunio, datblygu a darparu eu gofal a'u triniaeth, ac mae
gwasanaethau eiriolaeth iechyd meddwl annibynnol wedi'u hehangu ym
mhob Bwrdd Iechyd Lleol i gynnwys pob claf mewnol. Mae dros
12,000 o unigolion ledled Cymru eisoes wedi cael eu gweld yn ystod
y chwe mis cyntaf ers sefydlu Gwasanaethau Cymorth Iechyd Meddwl
Sylfaenol Lleol. Mae BILlau ar y trywydd iawn i fodloni eu gofynion
o dan y mesur drwy sicrhau bod gan bob un o'r rheini sy'n cael
gofal eilaidd gynllun gofal a thriniaeth gyfannol â nodau
sy'n ystyrlon i'r unigolyn. Mae dyletswydd ffurfiol i adolygu'r
Mesur ac mae gwaith wedi dechrau ar y broses hon. Mae tîm
wedi'i gomisiynu i adolygu agweddau meintiol ac ansoddol ar y
broses weithredu er mwyn sicrhau bod dealltwriaeth o effaith y
ddeddfwriaeth.
Strategaeth ar gyfer Pobl Hŷn
- Lansiwyd Cam 3 o'r Strategaeth ar gyfer Pobl
Hŷn, Byw'n Hirach, Heneiddio'n Dda, gan y Dirprwy Weinidog
Gwasanaethau Cymdeithasol ar 22 Mai 2013. Datblygwyd y Strategaeth
gyda thros 2,500 o bobl yn cwblhau cyfweliadau lled-strwythuredig,
digwyddiadau ymgysylltu ac wyth grŵp ffocws a gynhaliwyd
ledled Cymru.
- Roedd 10 mlynedd gyntaf y Strategaeth ar gyfer Pobl
Hŷn yn cyflwyno'r sefyllfa ac yn pennu'r cyfeiriad teithio ar
gyfer ymagwedd Llywodraeth Cymru tuag at newid demograffig.
Datblygwyd strwythurau lleol a chenedlaethol er mwyn cynnwys pobl
hŷn a chefnogi'r gwaith o weithredu'r ddau gam
cyntaf.
- Ymhlith y gwersi a ddysgwyd o'r 10 mlynedd gyntaf hyn
mae:
- Cydnabyddiaeth bod cynnwys pobl hŷn wedi bod yn
hanfodol i lwyddiant y 10 mlynedd gyntaf. Fodd bynnag, yn ôl
ein hadolygiad, byddai angen i ni sicrhau ein bod yn cynnwys
grwpiau ehangach a mwy amrywiol o bobl hŷn yng Nghymru dros y
10 mlynedd nesaf, yn enwedig y rheini yr oedd hi'n anos canfod eu
barn, e.e. pobl hŷn mewn gofal preswyl ac mewn rhai o'r
cymunedau mwyaf gwledig.
- Wrth i ni gychwyn ar Gam 3 o'r Strategaeth, mae angen
i ni fynd ymhellach ac ystyried yn gritigol y polisïau hynny a
luniwyd gan y llywodraeth genedlaethol a fyddai'n cael effaith
wirioneddol a dirnadwy ar fywydau pobl hŷn yng Nghymru, e.e.
Cynhwysiant Digidol, trafnidiaeth a chyflogaeth.
- Cydnabyddiaeth, yn ystod y cyfryw gyfnod anodd, fod
yn rhaid i werthuso effaith y Strategaeth fynd y tu hwnt i gyflwyno
adroddiadau ar weithgarwch a chanlyniadau. Rhaid hefyd greu meini
prawf gwerthuso cadarn gan ddefnyddio data meintiol ac
ansoddol.
- Mae'r broses o adolygu Camau 1 a 2 o'r Strategaeth
wedi ein helpu hefyd i lunio adolygiad cynhwysfawr o aelodaeth,
cylch gorchwyl a model gweithredu'r Fforwm Partneriaeth
Cenedlaethol ar gyfer Pobl Hŷn, y Grŵp Cynghori'r
Gweinidog ar Heneiddio.
- Mae'n ddiddorol gweld y synergedd sylweddol rhwng blaenoriaethau'r
Comisiynydd Pobl Hŷn, sydd wedi'u cynnwys yn yr adroddiad ar
effaith a chyrhaeddiad a lansiwyd yn ddiweddar, a blaenoriaethau
Llywodraeth Cymru yn ystod y flwyddyn ddiwethaf. Mae Llywodraeth
Cymru yn rhannu penderfyniad y Comisiynydd i roi llais a rheolaeth
wirioneddol i bobl hŷn yng Nghymru dros eu bywydau, a sicrhau
eu bod yn cael y cymorth a'r gwasanaethau sydd eu hangen arnynt,
pan fydd eu hangen.
Rhaglen Ddeddfwriaethol
-
Yn ystod y chwe mis diwethaf, gwelwyd sawl datblygiad
deddfwriaethol allweddol yn fy mhortffolio. Derbyniodd Deddf
Sgorio Hylendid Bwyd (Cymru) 2013 Gydsyniad Brenhinol ar 4 Mawrth.
Daeth yr ymgynghoriad ar Reoliadau Sgorio Hylendid Bwyd (Cymru)
2013 i ben ar 21 Mehefin 2013. Bydd y rheoliadau hyn yn helpu i
sicrhau bod gan ddefnyddwyr fynediad i wybodaeth hawdd ei deall am
safonau hylendid busnesau bwyd. Mae cynnydd yn cael ei wneud o hyd
ar y Bil Trawsblannu Dynol (Cymru), a gymeradwywyd mewn Cyfarfod
Llawn ar 2 Gorffennaf, ac mae'r Bil Gwasanaethau Cymdeithasol a
Llesiant (Cymru), a gyflwynwyd ar 28 Ionawr, yn destun gwaith
craffu Cam 1 ar hyn o bryd. Ar 10 Mehefin, cyhoeddais fy mwriad i
ddwyn Bil gerbron i roi mwy o hyblygrwydd ariannol i
sefydliadau’r GIG. Bydd symud i gylch ariannu tair blynedd yn
rhoi cyfle i'r GIG wneud penderfyniadau hirdymor doeth. Rwy’n
gobeithio cyflwyno’r Bil hwn yn yr hydref. Ar 9 Gorffennaf,
arweiniais ddadl yn y Cyfarfod Llawn ar ein hymateb i Adroddiad
Francis. Byddwn yn ceisio barn ar y posibilrwydd o gyflwyno Bil
Ansawdd y GIG yn y dyfodol a allai pennu hawliau ar gyfer cleifion,
y cyhoedd a staff a’r hyn y gall pob un ohonynt ei ddisgwyl
gan GIG Cymru.
Bil Iechyd y Cyhoedd
-
Cyflawnwyd ymrwymiad y Rhaglen Lywodraethu i
ymgynghori ar yr angen am Fil Iechyd y Cyhoedd drwy ymgynghoriad
Papur Gwyrdd. Sicrhawyd y lefelau ymgysylltu mwyaf posibl
â'r ymgynghoriad drwy 'Drafodaeth Fawr ar Iechyd' a
gynhaliwyd er mwyn ystyried rôl deddfwriaeth yn ogystal
â chamau gweithredu amgen i wella iechyd y cyhoedd. Roedd y
Papur Gwyrdd, a gyhoeddwyd ar 29 Tachwedd 2012, yn amlinellu rhai
syniadau cynnar ar gyfer meysydd y gellid eu hystyried ymhellach
drwy Fil Iechyd y Cyhoedd, sef:
·
sicrhau y caiff materion iechyd eu hystyried wrth
lunio polisïau;
·
lleihau anghydraddoldebau iechyd;
·
atgyfnerthu'r pwyslais a roddir ar atal iechyd
gwael;
·
atgyfnerthu camau gweithredu gan y gymuned ym meysydd
iechyd a lles.
-
Pwysleisiwyd hefyd yn y Papur Gwyrdd nad oedd y
syniadau a gynigiwyd yn gynigion a oedd wedi'u pennu ymlaen llaw.
Croesawyd awgrymiadau eraill hefyd, yn ogystal â syniadau am
ddulliau gweithredu amgen. Daeth y cyfnod ymgynghori i ben ar 20
Chwefror 2013, a chefais fy annog i nodi bod 371 o ymatebion wedi
dod i law o amrywiaeth o wahanol sectorau ac aelodau o'r
cyhoedd. Cyhoeddwyd adroddiad cryno ar yr ymgynghoriad ar
wefan Llywodraeth Cymru ar 23 Mai. Rydym yn parhau i fyfyrio
ar yr ymatebion wrth i ni ystyried y camau nesaf a rôl
deddfwriaeth wrth helpu i wella iechyd a lles cyffredinol yng
Nghymru.
Bil Tyllu Cosmetig (Oedran Cydsynio)
(Cymru)
-
Daeth ymgynghoriad ar sut i wneud tyllu cosmetig yn
fwy diogel i bobl ifanc i ben ym mis Ionawr 2012, gan gyflawni ein
hymrwymiad yn y Rhaglen Lywodraethu i ymgynghori â’r
cyhoedd ar y mater hwn. Gwnaethpwyd datganiad ysgrifenedig gan y
Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol blaenorol ym mis Mai
2012 yn nodi ein bwriad i fwrw ati â’r ddeddfwriaeth
newydd ar dyllu cosmetig.
-
Ers hynny, mae swyddogion wedi parhau i ddatblygu
cynigion a chasglu ymchwil bellach. Byddaf yn cael cyngor pellach
mewn perthynas â’r cynigion hyn dros yr wythnosau nesaf
cyn gwneud penderfyniad ar y ffordd fwyaf priodol ymlaen. Ar hyn o
bryd, disgwylir i ymgynghoriad Papur Gwyn gael ei gynnal ar
ddechrau 2014. Yn ôl yr amserlen ddangosol gyfredol ar gyfer
y Bil Tyllu Cosmetig (Oedran Cydsynio) (Cymru) Ym mis Mai 2012,
byddai’r Bil yn cael ei gyflwyno tuag at ddiwedd y rhaglen
ddeddfwriaethol, yn 2015.
Cynaliadwyedd
-
Bydd pob Bwrdd Iechyd ac Ymddiriedolaeth wedi'i
hardystio i system rheoli amgylcheddol ISO 14001 a gydnabyddir yn
rhyngwladol erbyn 2014. Cyflawnwyd yr ardystiad hwn ar gyfer eu
prif safleoedd ysbytai erbyn diwedd 2012 a chaiff ei gyflawni ym
mhob rhan o'r sefydliad erbyn 2014. Mae gan bob Bwrdd Iechyd
Lleol ac Ymddiriedolaeth GIG Felindre gynlluniau teithio cynaliadwy
ar gyfer eu hysbytai.
-
Mae pob un o sefydliadau'r GIG wedi cwblhau Cynllun i
Leihau Allyriadau hefyd ac wedi'i gyflwyno i Lywodraeth Cymru i'w
adolygu. Bydd y ffurflenni a gwblheir ar ôl gorffen y Cynllun
yn darparu rhestr o gynlluniau amgylcheddol y gall sefydliadau eu
rhoi ar waith er mwyn lleihau eu hallyriadau carbon. Bydd yn nodi'r
arbedion a'r ad-daliad carbon a geir o bob cynllun
unigol.
-
Caiff pob adeilad newydd ar ystâd GIG Cymru ei
adeiladu i gyrraedd safon adeiladu amgylcheddol BREEAM. Er
enghraifft, mae'r cynlluniau ar gyfer pob un o'r datblygiadau yn
Ysbyty Cwm Rhondda, Llwynypia, Ysbyty Alltwen, Tremadog ac Ysbyty
Aneurin Bevan, Glynebwy, yn cynnwys systemau gwresogi boeleri
biomas.
-
Yn ôl Adroddiad 2011/12 ar Gyflwr a
Pherfformiad yr Ystad, mae gwastraff tirlenwi wedi gostwng 8% yn
gyffredinol. Parheir i weld arwyddion cadarnhaol o ran ailgylchu,
sydd wedi cynyddu i 15%. Bydd yr ymdrechion i wella cyfraddau
ailgylchu yn parhau. Gallai newidiadau i ddeddfwriaeth yn y dyfodol
alw am safonau gwahanu llawer llymach wrth y ffynhonnell yn hytrach
na'r model cyfredol o fagiau ailgylchu cymysg.